Wątroba – budowa, funkcje, choroby
Główną część miąższu wątroby stanowią hepatocyty, potocznie nazywane komórkami wątrobowymi, które żyją ok. roku. Wątroba często jest porównywana do fabryki chemicznej, ponieważ to tu zachodzą kluczowe dla zdrowia człowieka procesy przemiany lipidów, węglowodanów i białek.
Wątroba leży w prawym podżebrzu pod przeponą, częściowo przechodzi do górnego nadbrzusza i lewego podżebrza. Składa się z czterech płatów – prawego (największy), lewego, czworobocznego i ogoniastego. Pokryta jest w większości przez otrzewną, a sam miąższ – przez włóknistą błonę zwaną torebką wątrobową. U przeciętnego mężczyzny wątroba waży 1500–1700 g. U kobiet jest nieco lżejsza i waży 1300–1500 g. Narząd ten jest wypełniony krwią, a więc jego masa zwiększa się o dodatkowe 500–800g.
Funkcje wątroby
Najważniejsze funkcje wątroby to:
gospodarka węglowodanami – wątroba wytwarza, gromadzi i uwalnia glukozę, jest więc zbiornikiem materiału energetycznego. Nadmiar węglowodanów w diecie powoduje powstawanie dużej ilości glikogenu i kwasów tłuszczowych, które są magazynowane w narządach oraz w tkance tłuszczowej w postaci trójglicerydów;
gospodarka tłuszczowa – wątroba przekształca węglowodany i białka w tłuszcze, dokonuje syntezy lipoprotein, fosfolipidów i cholesterolu (wykorzystywanego w 80 proc. do wytwarzania kwasów żółciowych), jak również rozkłada lipidy do kwasów tłuszczowych;
gospodarka białkowa – w wątrobie wytwarzane jest 85 proc. wszystkich białek znajdujących się w osoczu, między innymi albuminy i białka krzepnięcia;
gromadzenie zapasów witamin – A, D i B12 oraz żelaza;
odtruwanie organizmu – dotyczy to neutralizacji różnych toksyn, w tym leków, alkoholu i amoniaku, jak również degradowania hormonów;
przemiana hemu – hem jest składową hemoglobiny i innych związków białkowych, ulega przemianie w bilirubinę;
wytwarzanie żółci – żółć jest produktem niezbędnym do trawienia tłuszczów. Dobowo powstaje jej 500–1000 ml. W jej skład, oprócz wody, wchodzą fosfolipidy, cholesterol, kwasy tłuszczowe, bilirubina, kwasy żółciowe oraz elektrolity;
budowanie odporności – wątroba ma duży wpływ na budowanie odporności organizmu. Jedną z niezwykle ważnych czynności wątroby jest fagocytoza, czyli pochłaniane różnych cząstek pochodzących z tkanek lub przedostających się z zewnątrz do organizmu. Są to m.in. fragmenty komórek, wirusy, bakterie, grzyby i pasożyty;
oczyszczanie organizmu– zadania te polegają na wydalaniu substancji toksycznych do żółci oraz przemianie trucizn w związki nietoksyczne lub związki o niskiej aktywności biologicznej. Na szczególną uwagę zasługuje metabolizm leków i alkoholu.
Nietypowe objawy chorób wątroby
Nieczęsto się mówi o tym, że niektóre choroby wątroby, zanim jeszcze zostaną zdiagnozowane, są widoczne na skórze. Najbardziej widocznym objawem schorzenia wątroby jest zażółcenie skóry. Ma ono związek z wysokim stężeniem bilirubiny we krwi, które jest następstwem żółtaczki. Świąd skóry bywa objawem chorób wątroby i dróg żółciowych. Zwykle obejmuje całe ręce i stopy. Uważa się, że przyczyną nasilonego swędzenia może być wysokie stężenie kwasów żółciowych we krwi, ich soli oraz bilirubiny. Innym objawem jest rumień dłoni, który obejmuje wewnętrzną jej stronę (kłęb lub kłębek dłoni). Występuje on u 75 proc. osób z marskością wątroby oraz u niektórych osób z wirusowym zapaleniem wątroby typu B i C. Razem z rumieniem dłoni może wystąpić także rumień na podeszwach stóp.
Przy przewlekłych schorzeniach wątroby niekiedy dochodzi do utraty owłosienia na przedramionach, pod pachami i na wzgórku łonowym. Objawem przewlekłego schorzenia wątroby są też żółtaki, czyli kępki żółte – miękkie grudki o żółtawym kolorze pojawiające się na powiekach przy nosie. Do niespecyficznych objawów schorzeń wątroby zalicza się także uczucie ciężaru, pieczenie i gniecenie w prawym podżebrzu.
Na co cierpi wątroba
Lista chorób, które mogą dotyczyć wątroby, jest bardzo długa. Wątroba może zostać uszkodzona przez wirusy, leki, nadużywanie alkoholu, spożywanie skażonej chemią żywności. Ale występują także autoimmunologiczne uszkodzenia wątroby, nowotwory. Największe wyzwanie dla hepatologów stanowią przewlekłe wirusowe zapalenia wątroby, ponieważ dotyczą setek milionów ludzi na świecie. Dzieje się tak, ponieważ wirusowe zapalenia wątroby (WZW) bardzo często nie dają żadnych objawów lub w okresie zakażenia przypominają infekcję wirusową. Mniej szczęścia mają osoby, u których zakażenie przeradza się w postać przewlekłą. Do takich schorzeń zalicza się WZW typu B oraz WZW typu C.
Choroby wątroby to rosnący problem ogólnospołeczny. Stanowią one nie tylko istotny problem kliniczny, ale także generują ogromne koszty ekonomiczne, zwłaszcza alkoholowa choroba wątroby. Na szczególną uwagę zasługuje także niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby (NAFLD). Jest ona obecnie najczęściej występującą przewlekłą chorobą wątroby i obecnie dotyczy ok. 1/3 populacji świata. Szacuje się, że NAFLD występuje u 20–25 proc. Polaków. Wśród osób z nadwagą i otyłością odsetek sięga nawet 50 proc. Uznawana jest za globalną epidemię i może dotyczyć nawet 9 mln Polaków. NFDL często występuje razem z chorobami metabolicznymi, do których zalicza się otyłość, cukrzycę, hipertriglicerydemię. Choroba może mieć związek z przewlekłym przyjmowaniem niektórych leków, jak metotreksat czy kortykosterydy.
Za niealkoholowe stłuszczenie wątroby odpowiada przede wszystkim duże spożycie węglowodanów prostych zawartych m.in. w słodyczach, kolorowych napojach i białym pieczywie. Objawy choroby są niespecyficzne. Pacjenci najczęściej skarżą się na ból odczuwany jako ucisk w prawym podżebrzu, uczucie osłabienia i przewlekłego zmęczenia. Takich objawów nie należy lekceważyć. Należy pamiętać, że NAFLD zwiększa ryzyko chorób układu sercowo-naczyniowego. Osoby z niealkoholowym stłuszczeniem wątroby często doznają zawałów serca i udarów mózgu. Leczenie choroby polega przede wszystkim na zmianie diety i stylu życia, który pozwoli zredukować wagę. Dieta powinna być uboga w produkty o wysokim indeksie glikemicznym, czyli szybko podnoszących stężenie glukozy we krwi. W diecie nie powinno brakować surowych warzyw, które dostarczają cennych witamin i minerałów. Warto też przyjmować wieloszczepowy probiotyk, taki jak Vivomixx, który nie tylko odbudowuje mikrobiotę przewodu pokarmowego, ale także jest rekomendowany w leczeniu schorzeń wątroby, w tym także NFDL.
Marskość wątroby to kolejny problem kliniczny, który może dotyczyć 2,2 mln Polaków. Na marskość wątroby dwa razy częściej chorują mężczyźni. O skali problemu niech świadczy fakt, że jest to piąta przyczyna zgonów wśród osób w wieku 45–65 lat. Warto też zwrócić uwagę na encefalopatię wątrobową, która występuje u 30–40 proc. osób z marskością wątroby. Problem może dotyczyć 800 tys. osób w Polsce.
Partnerem treści jest VIVOMIXX®